Padaczka to dość częste zaburzenie funkcjonowania mózgu, które sygnalizuje złożony zestaw objawów. U chorych występuje stała skłonność do nagłych elektrycznych wyładowań w pewnych okolicach mózgu. Drgawki zaburzają psychikę, świadomość, odbieranie bodźców czuciowych i ruchy ciała. Padaczkę rozpoznaj e się tylko wtedy, gdy u określonej osoby stwierdzi się więcej niż jeden napad drgawkowy.
Padaczkę klasyfikuje się stosownie do charakteru występujących drgawek, wykrycia przy użyciu elektroencefalografii (EEG) zmian w mózgu, punktu wyjścia drgawek, istnienia czynnika lub przyczyny je wzbudzającej oraz od wieku pacjenta.
Padaczka – rodzaje drgawek
Drgawki padaczkowe dzieli się na uogólnione i częściowe.
Drgawki uogólnione (padaczka pierwotna)
Jak wynika z nazwy, drgawki te obejmują cały mózg, mimo że nie stwierdza się w nim zmian chorobowych. Do tej kategorii zalicza się:
- Drgawki toniczno-kloniczne (dawniej noszące nazwę grand mai, czyli wielkiego napadu) – pacjenci doznający napadu tracą całkowicie przytomność. Ich ciało sztywnieje, a następnie różne grupy mięśniowe rytmicznie się kurczą. W trakcie napadu może na chwilę znikać kontrola nad wypływem moczu i wydalaniem kału.
- Napady nieświadomości (dawniej zwane petit mai – mały napad padaczkowy) – nagłe wyłączenie świadomości, które może trwać zaledwie parę sekund, uchodząc nawet uwagi otoczenia. Występują one głównie u dzieci, co otoczenie odbiera czasem jako „marzenia na jawie”.
- Drgawki atoniczne – zwykle występujące u dzieci, które nagle padają na ziemię.
- Stan padaczkowy (status epilepticus) – drgawki występują na przemian z chwilowymi powrotami świadomości; grozi to nawet śmiercią.
Drgawki częściowe (padaczka wtórna)
Obejmują tylko część mózgu i są wynikiem jego zmian anatomicznych. Czasem przechodzą w drgawki uogólnione. Mogą mieć postać:
- drgawek prostych – pacjenci doznają dziwnych sensacji, ale nie tracą przytomności;
- drgawek złożonych – które przebiegają podobnie, ale wiążą się z utratą przytomności.
Padaczka – rozpoznanie choroby
Jednym ze sposobów rozpoznania padaczki jest badanie EEG. Przymocowane do owłosionej części głowy elektrody rejestrują bodźce elektryczne generowane przez część mózgu zwaną korą mózgową. Pozwala to uchwycić czynność komórek mózgowych. Do zaburzeń pracy mózgu dochodzi zwykle wskutek rozkojarzenia funkcji komórek.
Rutynowe badanie EEG trwa około 15 minut; często jednak można w zapisie nie dostrzec zmian charakterystycznych dla padaczki. Z tego względu przed postawieniem ostatecznego rozpoznania wykonuje się nieraz kilka zapisów EEG.
Padaczka – leczenie choroby
Gdy postawiono już rozpoznanie, rozpoczyna się podawanie pacjentowi leków przeciwdrgawkowych. Dysponujemy wieloma lekami z tej grupy – w tym karbamazepiną i walproinianem sodu – żadnego z nich nie stosuje się jednak we wszystkich typach padaczki. Wybór leku zależy od rodzaju padaczki, wieku pacjenta oraz od czynników nakładających na sposób leczenia pewne ograniczenia, takich np. jak ciąża.
Początkowo podaje się małe dawki leku, zwiększając je aż do uzyskania pożądanego skutku. Zastosowanie zbyt dużych dawek może prowadzić do objawów niepożądanych, poczynając od nadmiernej senności, a kończąc na nadmiernym wzroście owłosienia na całym ciele. Czasem trzeba wielokrotnych prób, by ustalić właściwy poziom leku we krwi, ponieważ te same dawki leków mają różny wpływ u poszczególnych pacjentów.
Padaczka – pierwsza pomoc
Choremu na padaczkę należy podczas napadu drgawek toniczno-klonicznych udzielić pierwszej pomocy, która polega na:
- usunięciu z otoczenia wszelkich sprzętów, które mogą stanowić zagrożenie i przeszkadzać ratownikom;
- rozluźnieniu odzieży chorego;
- podłożeniu czegoś miękkiego pod głowę pacjenta;
- podjęciu sztucznego oddychania (metodą usta-usta), gdyby przez minutę pacjent nie oddychał;
- gdy ustaną skurczowe ruchy kończyn, pacjenta należy ułożyć w tzw. pozycji bezpiecznej na boku.
Nie wolno niczego kłaść pacjentowi do ust, a pogotowie wzywać tylko, jeśli jest to pierwszy u tej osoby napad drgawek, gdyby chory doznał podczas napadu urazu lub gdy drgawki przeciągają się ponad trzy minuty.
Padaczka – rokowania
W większości przypadków drgawki ponowią się w ciągu dwóch lat po pierwszym napadzie. Zwykle ma to miejsce w ciągu pierwszych paru tygodni.
Decyzję o podjęciu leczenia, zanim dojdzie do drugiego napadu, podejmuje się w zależności od przewidywania, czy kolejne napady drgawek mogą w poważnym stopniu zagrozić życiu i pracy pacjenta.
Farmakoterapia
Podawanie właściwych leków da-je szansę całkowitego opanowania drgawek w jednej trzeciej przypadków, a w kolejnej jednej trzeciej zdecydowanie zmniejsza częstość ich występowania.
Mniej więcej dwie trzecie chorych na padaczkę, których farmakoterapia zabezpieczyła przed kolejnymi napadami drgawkowymi, może po jakimś czasie przestać przyjmować leki. Proces odstawiania leków powinien jednak przebiegać bardzo wolno, gdyż wraz z obniżeniem stężenia leku drgawki czasem powracają.